Welkom in de echte wereld!

Deze zin – ’welcome to the real world!’ – hoor je regelmatig in (Amerikaanse) films. Meestal gericht tot een vermeende dromer of idealist omdat-ie volgens de spreker teveel met het hoofd in de wolken loopt. Uiteraard is die er zelf van overtuigd dat zijn of haar eigen werkelijkheidsbeleving wél realistisch is.

Maar je kunt je afvragen over welke werkelijkheid het nou precies gaat en hoe die werkelijke wereld er dan uitziet.
Bestaat er wel zoiets als een objectieve, harde werkelijkheid?

De steen waartegen je je teen stoot is zeer realistisch en hard, maar de uitwerking ervan is per keer weer verschillend. Bovendien: een steen mag dan een steen zijn, maar tegelijk is een steen voor mij – zeker na zo’n botsing – iets anders dan voor een steenhouwer, om maar iemand te noemen.

Je kunt zeggen dat de werkelijkheid bestaat, maar dat die tegelijk voortdurend verengd wordt tot een eigen interpretatie en beleving. We weten dit natuurlijk wel, maar vergeten het makkelijk en zijn ons er vaak niet écht van bewust dat mijn visie slechts een interpretatie is en niet de werkelijkheid zelf is. Vooral als er druk staat raken we makkelijk verstrikt in ons eigen kijk op de dingen.

We leven grote stukken van ons leven onbewust in onze bedenksels over de werkelijkheid; soms mooi en geruststellend, soms deprimerend of afschrikwekkend.
Zelden vertoeven we in ’de echte wereld’.

Je kunt ook zeggen: we leven veelal vanuit ons denken en verwaarlozen de andere zintuigen. Interessant is dat in het boeddhisme het denken namelijk óók als een zintuig wordt beschouwd, naast de andere vijf: zien, horen, ruiken, proeven, voelen.

En het denken is heel vlot in het aanbrengen van een soort beschermende laag rond ons leven; om het te beschermen tegen dingen die me niet vriendelijk gezind zijn, me niet goed uitkomen, bedreigend of simpelweg onhandig zijn.

In de politiek gebeurde dit altijd al. Maar vooral nu wordt het heel actueel omdat er zo ongegeneerd openlijk en duidelijk wordt gerommeld met de begrippen werkelijkheid en waarheid. De z.g. harde werkelijkheid wordt nu in alle openheid vrijuit gemanipuleerd naar eigen wensen of ‘inzichten’.
En niet alleen bij Trump, ook al maakt die er wel een potje van.

Politiek en maatschappelijk is dat op dit moment een serieus en erkend probleem.
Maar het punt is: dit doen we al zo lang! We proberen de werkelijkheid voortdurend naar onze hand te zetten, soms bewust, maar vaak onbewust, wat misschien nog ernstiger is.

En als je maar lang genoeg iets ’denkt’, ga je het ook echt zo zien en er vast in geloven.
Soms zo sterk dat je anderen ook nog wilt overtuigen van jouw kijk en visie.
En als het doel de middelen dan nog gaat heiligen, krijg je de rotzooi de wereld in.

Boeddha zei dat wat genuanceerder: zo ontstaat er lijden. Aanhoudend.
Het was zijn inzet om dit vermijdbare lijden op te heffen, met als belangrijkste middel:
helder en eerlijk zien hoe de dingen werken in ons leven.

Een van de titels van de Boeddha was: ‘kenner van de wereld’. En wil je de wereld kennen, dan moet je jezelf kennen.
Dat is waar meditatie voor is: niet om je lekker te voelen – al kan dat een prettig bijproduct zijn – maar om vanuit een eerlijke en realistische houding te zien hoe ‘de dingen’ in ons en ons leven doorwerken. Om vanuit die helderheid wat meer zicht en grip te krijgen op de mechanismen die ellende veroorzaken, voor onszelf en anderen.

Meditatie is in dat licht gezien de boel stopzetten en dóór het denken heen: kijken en voelen. De werkelijkheid van: Dít, Híer en Nú, te durven ervaren. Deze werkelijkheid, die lang niet zo vanzelfsprekend, vast, hard en duidelijk is als we denken.

Hoeveel van ons zijn zich bewust van de wereld als ervaring in plaats van interpretatie?
Hoeveel gewaar-zijn en oplettendheid kunnen we inbrengen om meer te erváren en minder snel te blijven hangen in oppervlakkige en snelle interpretaties?

Beoefening van gewaarzijn – en meditatie is daarin een onontbeerlijk bestanddeel – kan je laten zien dat je onvermijdelijk interpreteert. Dat kan niet anders.
Maar het is belangrijk om te weten dát en hoe je dat doet. En hoe je je blik- en ervaringsveld kunt vergroten door de andere zintuigen erbij te betrekken, door meer te gaan (in)voelen, te horen, te kijken, te ruiken en te proeven.

Het is zó eenvoudig en simpel dat we het heel makkelijk vergeten. Maar het voelen van je voeten in je schoenen, je handen aan het stuur, de blik op het voorbijgaande landschap vanuit de trein (en niet de hele reis verkleefd aan je smartphone), het toetsenbord onder je vingers, het proeven van de koffie of de thee……allemaal simpele momenten van gewaar-zijn. Die maken dat je weer kunt inpluggen in de tastbare concrete werkelijkheid van dit moment.

Dit gewaarzijn heb je altijd bij je. Je kunt ook zeggen: je bént het.
Nogmaals de Amerikaanse Theravada monnik Ajahn Sumedho parafraserend:
het is je toevlucht, het is onverwoestbaar, het is heel praktisch en eenvoudig.
Maar tegelijk zó makkelijk over het hoofd te zien…….
Maar wanneer je opmerkzaam bent, begin je het te zien: het is wat het is.

Voor alle duidelijkheid: ’Het is wat het is’ gaat niét over fatalisme of defaitisme.
Het is geen eindpunt, zo van: we moeten het er maar mee doen, of ‘je moet het maar accepteren’. Dat zijn verschrikkelijke dooddoeners.

Het is juist telkens een nieuw beginpunt in de zin van: aha, dus zo zit het….en wat nu?
Wat staat me te doen, wat wil ik doen, kan ik iets doen, of juist niet? Is het misschien beter om even niets te doen?

Dit ‘Het is wat het is ‘ is een moment van helder realisme, van verlichting zou je kunnen zeggen. Uiteraard zeer subjectief , maar tegelijk zeer concreet en helder.
En vaak ‘echter’ en helderder dan onze doordeweekse zg. realiteitsblik.

Vanuit de helderheid en het realisme die ontstaan uit ’Het is wat het is’ kan ik zien wat me te doen staat; of juist niet…..

Om niet langer nog meer ellende toe te voegen maar wellicht iets van bevrijding…..